УДУРТУЛГА


Тыва Республиканын кожазы болур Моол куруненин Баян-Улгий аймактарынын Сагсай база Улунхус сумуларынын  азырал бода болгаш шээр мал магган аразында ЯЩУР  – деп  аарыгнын (чараалаар аарыг) тывылганы биле тыва республиканын мал эмнелге хайгаарал албаны республиканын девискээринче бо аарыг дамчып келири айыыл барын магадылап ундезилээш, чонун бо медеглелди кичээнгейге алырын дыннадып тур:

ЯЩУР – халдавырлыг болгаш дурген нептерээр, азырал мал маганнын болгаш черлик адыр дуюглуг амытаннарнын аарыыр аарыы.  Аарыгнын тодаргай демдектери – мал халыыдаар, аас-иштинге болгаш эмиглеринин база даван-даяк талазынын кежинге оюлганнар тывылдырар аарыг.

         Колдуунда-ла анык назынныг мал аарыгны бодунга дурген шингээдип алыр болгаш аарып эртери аар-берге болур.

         ЯЩУРДАН (Чараалаар аарыгдан)  кижи база аарып болур!

         Аарыгнын тарадыкчылары дээрге аарыг мал магган, болгаш оон иштинде аарый берген, аарыгнын тодаргай демдектери билдинмес (козулбес) уеде 1 ден 7 хонук (чамдыкта 21) аарып турар мал магган болур.

            Ындыг мал магган болза аарып турар уезинде (даштыкы ) агаар-бойдусче халдавырлыг аарыгнын ооскудукчу будумелдери (вирус) холушкан чараазы-биле, суду-биле, база малдын сидик-мыя-биле унуп турар болгаш одар-белчиирни, мал кажааларын, эп-херекселди, мал чемин, суг ижер черлерни хирлендирип, тарадып турар.

         Эн кол сактып алыр чуул! Кижилерге аарыгнын дамчып нептерей бээри – чугле чиг сутту база суттен кылган чемни ажыглаанындан болур (эът дамчыштыр ховар болур), оон кажан мал биле  дорт харылзашкан ажыл уезинде (малды саап турда, ашкарып чемгерилге уезинде, эмнеп турда база малды соп турар уеде) кижиже дамчыыр.  

         Кижиден кижи дамчыштыр аарыг нептереп таравас. Бичии уругларнын аарыыры улуг кижилерге бодаарга кончуг аар эртер.

         Кажан мал аарый бергенде эн кол демдектери:  аарыгнын кончуг дурген эртер таварылгада, чем чиир хонну чок болур, дайнаныры оожум, чараазы хой токтур. Малдын эъди 40,5-41,5 градус чедир улгадыр, оон соонда чем чивейн баар, дайнаныры шуут чиде бээр, 2 – 3 дугаар хонуктарда аас-иштинге, малдын адакы, устуку эриннеринге, адакы чаагынын диш чок талазынга оюлганнар тыптып келир, чамдык мал маганнын дуюг аразынын чымчак кежинге болгаш эмиглеринге ол оюлганнар тыптыр. Бо таварылгада улуг мал-маган 5 – ден 14 хонук болганда олуп-хораар, аныяк назылыг мал-маган 1-ден 2 хонук болгаш олуп-хораар.  

            Аарыгны болдурбазы-биле кандыг хемчеглер ап болурул?

  1. Мал эмнелге хайгаарал эргелелинин чопшээрели чокка мал садып ап база садып саарып болбас;
  2. Малды садып алыр бертинде мал-ажыл агый эрелелинге болгаш  кожууннун база кодээ суур чагыргаларынга буруткедир, кол одар аразынче садып алганы малды киирер бертинде карантинге албан тургузар;
  3. Малды ящурга удур албан камгалал тарыышкынын эртирер, уе болгаш малдын эъдинин изиин хынадыр;
  4. Малдын азыраар, чемгерер чурумун шын ажыглаар, мал чемин садып алырда малдын халдавырлыг аарыгларындан хостуг  девискээрлерден садып алыр;
  5. Малды азырап, чемгерип, чем шыгжап турар кажааларын ургулчу аштап арыглаар, дезинфекция чорудар;
  6. Малды согар бертинде албан – биле мал эмчилеринге кадыкшылын шынзыдып хынадыр;
  7. Малдын эъдин, судун ажыглаарда албан кижилерге хора чогун тодарадыр болгаш мал эмчилеринге батыткадыр;

 

     Малды ящурдан аарый берген деп каразыышкын тыптып келзе кылып чорудар хемчеглер:

  1. Малдын ээлери, база мал ажыл агыйлыг будурулгелернин ээлери, мал эмчилери дурген-не кырында турар куруненин мал эмнелге эргелелинче дамчыдар;
  2. Аарыга каразыттырган болгаш ааран мал маганы ол-ла турган кажааларынга ангылаар;
  3. Каразыттырган девискээр иштинге малды согарын, малдын эъдин, судун ажыглаарын соксадыр;
  4. Мал маганны каразыттырган девискээр иштинден ундур садып саарарын, малдын продукциязын, мал маганнын чемин база оске-даа чуулдерни ундурерин хоруур.

 

         Кажан-даа сактып алыр чуул – малды аарыга удур камгалал тарыышкынны албан эртирип алыры чугула! Бир эвес аарыгга удур кодан иштинде тарыттынмаан мал маган бар болза, тарыттырып алыры-биле чурттап турар черинин аайы-биле мал эмнелге эргелелинге чеде бээр.

 

ЯЩУР талазы биле харылзажыр телефонНАР

ДУГААРЛАРЫ:

 

 ГБУ «Республиканский центр ветеринарии»

8(394-22) 5-61-85

 ГБУ «Управление ветеринарии г.Кызыла»

8(394-22) 2-95-11,

6-65-47

Бай-Тайгинский филиал ГБУ «Республиканский центр ветеринарии»

8(394-42) 2-12-34

Барун-Хемчикский филиал   ГБУ «Республиканский центр ветеринарии»

8(394-41) 2-14-74

 Дзун-Хемчикский филиал ГБУ «Республиканский центр ветеринарии»

8(394-34) 2-11-22

Каа-Хемский филиал ГБУ «Республиканский центр ветеринарии»

8(394-32) 2-06-63

 Кызылский филиал ГБУ «Республиканский центр ветеринарии»

8(394-22) 9-12-93

 Монгун-Тайгинский филиал ГБУ «Республиканский центр ветеринарии»

8(394-51) 2-24-13

 Овюрский филиал ГБУ «Республиканский центр ветеринарии»

8(394-44) 2-11-21

 Пий-Хемский филиал ГБУ «Республиканский центр ветеринарии»

8(394-35) 2-12-98

 Сут-Хольский филиал ГБУ «Республиканский центр ветеринарии»

8(394-45) 2-11-66

 Тандынский филиал ГБУ «Республиканский центр ветеринарии»

8(394-37) 2-14-67

 Тес-Хемский филиал ГБУ «Республиканский центр ветеринарии»

8(394-38) 2-11-47

 Тере-Хольский филиал ГБУ «Республиканский центр ветеринарии»

8(394-53) 2-02-22

 Тоджинский филиал ГБУ «Республиканский центр ветеринарии»

8(394-50) 2-14-98

 Улуг-Хемский филиал ГБУ «Республиканский центр ветеринарии»

8(394-36) 2-15-44

 Чаа-Хольский филиал ГБУ «Республиканский центр ветеринарии»

8(394-43) 2-12-14

 Чеди-Хольский филиал ГБУ «Республиканский центр ветеринарии»

8(394-52) 2-23-96

 Эрзинский филиал ГБУ «Республиканский центр ветеринарии»

8(394-39) 2-21-34

 

 

Опубликовано: 30.09.20 12:09:00

Тип события: События